ढाका– बंगलादेशमा शेख हसीनाको सरकारविरुद्धको आन्दोलनका बीचमा भड्किएको आक्रोश केही समयमै हिंसामा परिणत भएको छ । जसको असर हसीनाले सोमवार आफ्नो पदबाट राजीनामा दिएर देश नै छोड्नु पर्ने अवस्था सिर्जना भयो । हसीना आफ्नो देश छोडेर भारत आएकी छिन् । अर्कोतर्फ बंगलादेशको सेनाले देशमा जतिसक्दो चाँडो शान्ति स्थापना गरी अन्तरिम सरकार गठन गर्न जोड दिएको छ । अचम्मको कुरा के छ भने शेख हसीनासँग यस्तो अवस्था पहिलो पटक होइन । शेख हसीनाले आफ्ना पिता शेख मुजिबुर रहमानको हत्या र २००८–०९ को हिंसात्मक प्रदर्शनपछि यस्तै अवस्थाको सामना गर्नु परेको थियो । तर, हसीना हरेक पटक चुनौतिहरू पार गर्दै सत्तामा फर्किएकी थिइन् । यसै प्रसंगमा शेख हसीनाको राजनीतिक यात्रा बारे यस रिपोर्टमा जानकारी दिइएको छ ।

सन् १९४७ मा जन्मिएकी शेख हसीना बंगलादेशी राजनीतिको सबैभन्दा प्रभावशाली र विवादास्पद अनुहार हुन् । केही दशक लामो आफ्नो राजनीतिक अनुभवका साथ शेख हसीनाले ठूलो उचाइ हासिल गरिसकेकी छिन् । यससँगै उनीसँग धेरै विवादहरू पनि जोडिएका छन् ।
हसीनाको जीवन र राजनीति बंगलादेशको इतिहास र पृष्ठभूमिसँग प्रत्यक्ष जोडिएको छ । उनका पिता शेख मुजीब-उर-रहमान सन् १९७१ मा पाकिस्तानबाट बंगलादेशको स्वतन्त्रताको प्रमुख अनुहार थिए । अर्थात् शेख हसीनाले बंगलादेशको स्वतन्त्रता आन्दोलनलाई नजिकबाट अनुभव गरिन् । यो आन्दोलनले उनको राजनीतिक विचारधारालाई आकार दिन पनि मद्दत गर्यो । आफ्नो बुबाको शासन कालमा शेख हसीनाले इडेन कलेजको उपाध्यक्ष पदका लागि चुनाव लडिन र जितिन् । यसबाहेक उनले बुवाको पार्टीको विद्यार्थी संगठनको पनि जिम्मेवारी सम्हालेकी थिइन् ।

तर, सन् १९७५ मा आफ्ना बुबा मुजिब–उर–रहमान र उनको परिवारको हत्यापछि हसीना बंगलादेशबाट भाग्नु परेको थियो । धेरै वर्ष बंगलादेश बाहिर बसेपछि हसीना अन्ततः १९८० को दशकमा स्वदेश फर्किन् र यहाँको राजनीतिमा प्रवेश गरिन् । शेख हसीनामा उनका बुबाको कत्तिको प्रभाव थियो, त्यसको अनुमान उनले बंगलादेशमा आफ्नो राजनीतिक पार्टीको नाम अवामी लिग राखेको तथ्यबाट पनि लगाउन सकिन्छ । उनी सन् १९८१ मा पार्टीको अध्यक्ष भइन् र विपक्षी दलको नेताको रुपमा राजनीति थालिन् । उनको यो लडाईँ राजनीतिमा काममा आयो र अन्ततः १९९६ मा उनी पहिलो पटक बंगलादेशको प्रधानमन्त्री बनिन् । उनको पहिलो कार्यकाललाई बंगलादेशका लागि ठूलो सुधारको समय मानिन्छ । यही अवधिमा देशमा आर्थिक उदारवादको उदय भयो । बंगलादेशमा ठूलो विदेशी लगानी आयो र जनताको जीवनस्तरमा पनि सुधार भयो ।

शेख हसीनाको नेतृत्वमा, बंगलादेश विश्वभर कपडा उद्योगको एक महत्त्वपूर्ण केन्द्र बन्यो । हसिनाले शिक्षा र स्वास्थ्यका क्षेत्रमा पनि ठूलो जोड दिएकी थिइन् । विद्यालयका बालबालिकालाई निःशुल्क पुस्तक उपलब्ध गराउने उनको योजनाले उनलाई निकै लामो यात्रा गरेको थियो । तर, यी उपलब्धिहरूका बाबजुद हसीनाको कार्यकाल पनि विवादबाट मुक्त हुन सकेन । उनको प्रशासन न्यायपालिकासँगको टकरावको लागि प्रख्यात थियो । शेख हसीनामाथि अदालतको स्वतन्त्रता र स्वायत्ततासँग खेलवाड गरेको आरोप पनि लागेको थियो । यसका लागि धेरै देशले उनको आलोचना पनि गरेका छन् । अर्कोतर्फ विपक्षी दलहरूले पनि हसिनामाथि अधिनायकवादको आरोप लगाएका छन् । धेरै मानव अधिकार संगठनहरूले पनि शेख हसिनाको अडानको विरोध गरे, विशेष गरी इस्लामिक जमात-ए-इस्लामी पार्टीप्रति । अन्ततः सन् २००१ मा उनले विपक्षी दल र प्रतिद्वन्दि खालिदा जियाको हातबाट पराजय भोग्नु परेको थियो ।

२०२४ मा शेख हसीनासँग भएको घटनाक्रम नयाँ होइन । सन् २००६ मा पनि यस्तै केही भएको थियो, जब अक्टोबरमा सत्तामा रहेको बंगलादेशी नेसनलिस्ट पार्टी (बीएनपी) सरकार अचानक चुनाव घोषणा गरेर कार्यवाहक शासनतर्फ गयो । यस क्रममा शेख हसीना सरकारले बीएनपी सरकारले बंगलादेशका प्रधानन्यायाधीशको अवकाश उमेरलाई असंवैधानिक रूपमा बढाएको आरोप लगाएको थियो । यो घटनाले केही समयमै हिंसात्मक मोड लियो र अवामी लीगको नेतृत्वमा देशभर चर्को प्रदर्शन भयो । यद्यपि, सेनाले पछि २००७ मा काम चलाउ सरकारलाई समर्थन गर्यो । तर, यसले अवस्था झनै बिग्रियो । त्यतिबेला कार्यवाहक सरकारले शेख हसीनालाई भ्रमण सकेर स्वदेश फर्किन पनि रोक्यो । पछि, मानव अधिकार संगठनहरूबाट सम्पूर्ण घटनाको आलोचना र विभिन्न देशहरूको दबाबका कारण हसीनालाई फर्किन अनुमति दिइएको थियो । तर, सम्पूर्ण विवाद यहीँ टुंगिएन । फर्किएपछि शेख हसीनालाई भ्रष्टाचारको आरोपमा जेल पठाइयो ।

बंगलादेशमा ९० दिनभन्दा बढी समय शासन गरेपछि सेनाद्वारा स्थापना गरिएको कार्यवाहक सरकारले अन्ततः देशमा निर्वाचन गराउने निर्णय गरेको थियो । २९ डिसेम्बर २००८ मा भएको चुनावमा, अवामी लिग र यसको साझेदार पार्टीहरूको गठबन्धनले दुई तिहाई सीटहरू कब्जा गर्यो । त्यतिबेला सन् २००६ सम्म सत्तामा रहेका बिएनपी र जमात ए इस्लामी प्रतिपक्षमा बस्नु परेको थियो । सन् २००९ मा शेख हसीना फेरि बंगलादेशको प्रधानमन्त्री बनेकी थिइन् । यो सम्पूर्ण घटनापछि शेख हसीनाले बंगलादेशमा तीन कार्यकालमा १५ वर्ष शासन गरिन् । तर, उनको जितलाई लिएर विपक्षीले पटक–पटक निर्वाचन प्रक्रियामा अनियमितता भएको र राजनीतिक दल तथा स्वतन्त्र संस्थालाई धम्की दिएको आरोप लगाइरहे । आलोचकहरूले पनि शेख हसीना सरकारमा विपक्षीहरूलाई दवाउन खोजेको गुनासो गरे । यद्यपि, उनका समर्थकहरूले बंगलादेशमा जारी विकास कार्य र आर्थिक सुधारका कारण उनको छविलाई प्रगतिशील रूपमा चित्रण गर्न जारी राखे ।

शेख हसीना पनि दुई पटक घातक आक्रमणबाट बाँचेकी थिइन् । उनीमाथि पहिलो आक्रमण सन् १९७५ मा भएको थियो, जब उनका बुबा मुजिब र उनको सम्पूर्ण परिवारको हत्या भएको थियो । संयोगवश शेख हसिना देश बाहिर भएकाले बचिन् । तर, उनीमाथि दोस्रो आक्रमण प्रत्यक्ष थियो । २००४ मा, एक ग्रेनेड उनलाई हानिएको थियो, जसमा उनी नराम्ररी घाइते भइन् । यस आक्रमणमा दुई दर्जनभन्दा बढीले ज्यान गुमाएका थिए । तर, शेख हसीना भाग्यले बाँच्न सफल भएकी थिइन् ।